اعتدال (فقه)اعتدال، به معنای میانه‌روی و برگزیدن راهی میان افراط و تفریط می‌باشد. در فقه از آن به مناسبت در باب‌های طهارت، صلات، صید و ذباحه، حدود و قصاص سخن رفته است. ۱ - اعتدال در وضووضو: در وضو، موالات واجب است و مراد از آن- بنا بر آنچه به مشهور نسبت داده شده- شستن هر عضو پیش از خشک شدن عضو سابق است. ملاک در خشکی، هوای معتدل است. بنابراین، چنان‌چه عضو شسته شدۀ پیشین بر اثر شدّت گرما فوری خشک شود، وضو صحیح است. کسی که برای وضو به آب دسترسی ندارد، واجب است در زمین هموار به اندازۀ برد دو تیر و در زمین ناهموار به اندازه برد یک تیر- که توسط انسان دارای نیروی معتدل با تیر و کمان معتدل پرتاب می‌گردد- برای یافتن آب جستجو کند. ۲ - اعتدال در نمازصلات: بر نمازگزار واجب است در حال قیام و نیز پس از ذکر رکوع، به حال اعتدال (انتصاب) بایستد و پس از ذکر سجدۀ نخست، به همان حالت بنشیند. در این حکم، تفاوتی میان فریضه و نافله نیست؛ هر چند برخی متأخّران، ترک اعتدال را در نافله، موجب بطلان ندانسته‌اند. رعایت اعتدال در حال سجده مستحب است. ۳ - اعتدال در صید و ذباحهصید و ذباحه: در این که بیرون آمدن خون به اندازۀ معتدل از حیوان ذبح شده، از شرایط حلیّت ذبیحه است، اختلاف می‌باشد. ۴ - اعتدال در اجرای حدحدود: حد شلاق در گرمای شدید و سرمای شدید اقامه نمی‌شود و باید تا زمان اعتدال هوا- مانند وسط روز در زمستان و دو طرف صبح و عصر در تابستان- به تأخیر افتد. بنابراین، اگر بزهکار بر اثر اجرای حدّ در زمان اعتدال بمیرد، اجرا کنندۀ حدّ ضامن نیست، بر خلاف صورت اجرای آن در زمان غیر معتدل. ۵ - اعتدال در قصاصقصاص: در استحباب یا وجوب تأخیر استیفای حق قصاص اعضا از زمان گرما و سرمای شدید در روز تا زمان اعتدال هوا اختلاف است. ۶ - پانویس۷ - منبعدانشنامه موضوعی قرآن، برگرفته از مقاله «اعتدال»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۸/۲۷. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۵۹۴-۵۹۵. |